Gwara śląska jest - jak twierdzi wybitny polonista prof.Miodek - jednym z najstarszych dialektów języka staropolskiego. De facto jest to mieszanka wielu języków, w tym polskiego, niemieckiego, czeskiego, rosyjskiego i łaciny, przy czym jest ona zróżnicowana w zależności od regionu (trochę inna na Śląsku Cieszyńskim blisko Czech, inna na Górnym Śląsku w okolicy Katowic, Mysłowic, Bytomia czy Gliwic, inksza u Opola czy koło Tarnowskich Gór, albo na Dolnym Śląsku w okolicach Wrocławia - bardziej wyraźne wpływy języka niemieckiego).

Czy znasz i wiesz co znaczą śląskie słowa takie jak na przykład amolok, bebok, bombony, bifyj, cipki, ciućmok, cnić, fanzolić, gruba, gynsipympek, gyszynk, geszeft, kara, kadłubek, kanoldy, kapelonek, klapsznita, koło, kopalnioki, kusik, kucać, lać się żurem, maszkety, miesiączek, szmaterlok, muldać, ciaplyta, wrazidlok, klopsztanga, oberiba, borok, paciulok, psinco, pyrsk, srogi, szpajza, roztopiyrzać, rzić, rzykać, ryczka, sznupać, yntka, zouza, żdżadło, żymła? Zobacz mylące słowa. Polecam lekturę poniższych tekstów i odwiedzenie "linków" na dole strony:

Śląska wyliczanka Oryginał: Momy nowo wyliczanka (M.Makula)

Już mom nowo wyliczanka, ślonski krupniok to kaszanka.
polsko babka to jest zista, piwa skrzynka to jest kista,
ślonski fater to jest tata, wasz pomidor to tomata.
Wy mówicie my godomy, u was babcie u nas omy.
Z włosów spinka u nos szpanga, zwykle trzepak to klopsztanga.
Tam pociągi u nos cugi, garnitury to ancugi.
Filiżanka to jest szolka, pani z Polski (sic!) to gorolka.
Rowerowy łańcuch to je keta, a fuzekla to skarpeta.
Na landrynki godom szkloki, z owsa placki - hawerfloki.
Polski Józef to jest Zefel, za to guzik to jest knefel.
Tam się grzeje tu hajcuje, jak się śpieszy to piluje.
Tam tablica tu tabula, a pierwiosnek to prymula.
By upiększyć - pomaluje, by ugryfnić - posztrajhuja.
Tam zasłony a tu sztory, jak mom krankol- jestem chory.
Na pół litra godom halba, zaś weranda to jest lauba.
Jak oszczędzam to szporuja, jak chcę wietrzyć to luftuja.
Dowo pozór - jest ostrożna, fuzbal to jest piłka nożna.
poduszeczka to zagłowek, a przikopka to jest rowek.
Tam walizka a tu kofer, a kierowca to jest szofer.
Awantura - u nos haja, tam jest grupa a tu zgraja.
W szafie wieszak - w szranku bigiel, u was wiadro a tu kibel.
Mamlas - to niezdara, a plebania to jest fara.
Sok z kapusty to jest kwaska, a fartuszek to zopaska.
U nos lyjty, u was lanie, wasze kłucie, nasze żganie.
Panna z dzieckiem to zowitka, kromka chleba u nos sznitka.
A motyle - szmaterloki, łyżwy z korbką to kurbloki.
Dużo mówić to fandzolić, lekceważyć - u nos smolić.
Włóczyć się to znaczy smykać, u was modlić u nos rzykać.
Chacharzony to zepsuty, tu szczewiki a tam buty.
Sblyc sie to jest rozbierać, roztopiyrzać to rozpierać.
U was katar u nos ryma, denaturat to jest bryna.
Tu wyklupać tam wytrzepać, u was rzucać, u nos ciepać.
Iść na randkę to zolycić, u was zlapać u nos chycić.
U was rura u nas ruła, a piekarnik to bratruła.
Tu zmarasić tam zabrudzić, tam sprowadzić a tu skludzić.
Ciepać machy - stroić miny. tam obierki - łoszkrabiny.
Grysik to jest manna kasza, zamiast wusztu jest kiełbasa.
Powóz konny to jest fura a napisoł to Szymura.

Fragment Komisorza Hanusika. Więcej o książce.

Opowieść Wigilijna po śląsku. Więcej o książce.

Lokomotywa

Jest na banhofie ciynszko maszyna
Rubo jak kachlok - niy limuzyna
Stoji i dycho, parsko i zipie,
A hajer jeszcze wongiel w nią sypie.
Potym wagony podopinali
I całym szwongym kajś pojechali.

W piyrszym siedziały se dwa Hanysy
Jeden kudłaty, a drugi łysy,
Prawie do siebie niy godali,
Bo się do kupy jeszcze niy znali.

W drugim jechała banda goroli
Wiyźli ze sobą krzinka jaboli
I pełne kofry samych presworsztóf
I kabanina prościutko z rusztu.
Pili i żarli, jeszcze śpiywali,
Potym bez łokno wszyscy rzigali.

W czecim Cygony, Żydy, Araby
A w czwartym jechały zaś same baby.
W piontym zaś Ruski. Ci mieli życie!
Sasza łożarty siedzioł na tricie.
Gwiozda mioł na czopce, stargane łachy,
Krziwiył pycholem i ciepoł machy.
A w szóstym zaś były same armaty,
Co je wachował jakiś puklaty.
W siódmym dwa szranki, pufy, wertikol,
Smyczy maszyna może donikąd.
Jak przejyżdżali bez Śląskie Piekary
Kaj wom to robiom kółka do kary,
Maszyna sztopła! Kufry śleciały
I każdy latoł jak pogupiały.

To jakiś ciućmok i łajza!
Ciupnął i ślimtoł sygnal na glajzach.
Mog iść do haźla abo do lasa,
Niy pokazywać tego mamlasa!
Potym mu ale do szmot nakopali,
Maszyna ruszyła, cug jechoł dali.
Bez pola, lasy, góry, tunele,
Dar za sobom samym te duperele
Aż się zagrzoły te biydne glajzy,
Maszyna sztopła i koniec jazdy.

Porównaj oryginał

Uwe i Wili

Uwe a Wili w jednyj stali wilii
Uwe na wiyrchu a Wili na dole

Uwe nikaj niy wadzil nikomu
Wili wyrobiol choby we stodole

Lotol, tyrpol, trzaskol drzwiami
to pies to hazok, ciepol w nich ryczkami

a kiedy zaczon szczylac z glazpatronow
to dymu bylo pelno w colkim domu

Uwe sie wnerwil szloz na dol do niego i pado:
Wili jo niy szczimia tego.
A tyn mu pado: co komu do jemu, do jymu co
komu ty pieronski gizdzie jo je w swojim domu.

Uwe sie ino po gowie poszkrobol, poszol na gora i cos medytowol.
Rano Wili na szeslongu chrapie, a tu mu ze gipsdeki cos na kichol kapie.
Wnerwil sie, zerwol sie i leci ku gorze- klup, klup, zawarte, dol loko ku
dziurze Herr Jezu, colki pokoj w wodzie, a Uwe z wyndkom siedzi na komodzie.
Was machst du Uwe? Fisze sobie lowia! Du bis idjot mie kapie na gowa.

A tyn mu na to: co komu do jemu, do jymu co komu ty pieronski gizdzie jo jest w swoim domu.

Porównaj oryginał

Murzinek Bambo

W Africe miyszko Bambo,Murzinek,
Blank czorny,mały lokaty synek.
Czorno mo matka,łojca czornego,
Ujka i ciotka, dziadka i ...kozdego.
Mo piykno chałpa - by ją zbudować
trza mieć patyki, deski i trowa.
Bo przeca lepszyj chałpy nie trzeba
Jak sie rok caly hyc leje z nieba.
Bestoż to sagie są Afrykony
I mało kery je łobleczony.
Bestoż fest dużo se uszporują
Bo czopek, mantli...nic niy kupują.

Bambo Murzinek to mądry synek
I niy mo w szkole samych jedynek.
Bo sie mądrości wkłodo do gowy
W swyj afrykońskij szkole ze trowy.
W szkole tyj niy ma ławek, tablicy
I gimnastycznyj sali - by ćwiczyć.
Tam wszyscy afrykońscy szkolorze
Mają sie od nos troszyczka gorzyj,
Bo brak im heftów, taszy z książkami,
Bestoż po piosku piszą palcami.
Lecz skuli tego tyż fajnie mają,
Bo im nic do dom niy zadowają!

Jak już Murzinki w szkole głód mają
To przerwa robią i se śniodają.
Ale niy mają tasz ze sznitami,
Ani sklepiku ze kołoczkami.
Głodny Murzinek se w las zaleci,
By se na drzewie fest pomaszkecić.
Może se urwać figi, daktyle
Lub po banany na drzewo wylyźć.
A jak go suszy to zamiast Coli
Na fest sie wielko palma wgramoli,
Kaj sie napije bardzo zdrowego,
Mlyczka z łorzecha kokosowego.

My tu na Śląsku, czy tam daleko,
Za siódmom górą, za siódmom rzeką...
Mieszkają ludzie - kożdy w swym domu
I to niy wadzi przeca nikomu,
Że jedyn jy kołocz a inny daktyle.
Porozmyślej o tym choćby przez chwilę!

Porównaj oryginał

Hilary

Loto,tyro pan Hilary
Do dekla mu piere
Bo kajś ten boroczek posioł swoi brele.
Szuko w galotach,kabot obmacuje,
Przewraco szczewiki,psińco znajduje.
Bajzel w szranku i w byfyju
Tera leci do antryju.
"kurde" -woła-"kurde bele!
Ktoś mi rombnoł moi brele!"
Wywraco leżanka i pod nią filuje,
Borok sie wnerwio,gnatow już nie czuje.
Sztucho w kachloku,kopie w kredynsie,
Glaca spocona,caly się trzynsie.
Pieroński brele na amyn kajś wcisnyło
Za oknym już downo blank sie sciymniło
Do zrzadla oroz zaglondo Hilary-
Aż mu po puklu przefurgły ciary.
Spoziyro na kichol,po łepie sie puko,
Bo znejdly sie brele - te, co tak ich szukoł.
Czy to ni ma gańba? -Powiydzcie sami,
Mieć brele na nosie a szukać pod ryczkami.

W Zobrzu, w familoku starym,
Miyszkoł jedyn chop, Hilary.
Mioł on pamiynć pieronowo
I jak yno ruszoł gową,
To dzieje spominoł stare:
- Kiedy piyrszy mioł zygarek,
- Jak konie były na grubie,
- Godoł jak sie piyrze szkubie,
- Kaj utopki w stowie żyją,
- Czamu łożyroki piją,
- Na co były biydaszyby,
- Kiedy rosną wielge grziby
- Kaj król dycki piechty łazi...
...ale kaj se brele wraził,
To Hilary zapomino,
Choć jeszcze mioł je przed chwilą!
Bestoż z niyszczynśliwą miną
Cołko chałpa przeszukuje
I pierońsko pieronuje.
Ale se niy myślcie wcale,
Że w tym poszukiwań szale,
W izbie delówka pozrywo.
Tak to na Śląsku niy bywo!
Wiync co zrobioł nasz Hilary?
A dyć obyczajym starym,
Jak to pobożno duszyczka,
Porzykoł do Antoniczka,
Tego patrona świyntego,
Od wszyskigo zgubionego.
Świynty drapko go wysuchoł
I tak padoł mu na ucho:
Ach Hilary! Ty Gorolu!
Dyć mosz brele na kicholu!

Porównaj oryginał

Tytuły popularnych filmów w języków Ślązaków (z przymrużeniem oka ;-)

• "Quo vadis" =  "Kaj leziesz"
• "Mamma Mia" =  "Ło pierona!"
• "Dzikie żądze"  =  "Pierońsko chcica
• "Nie kłam, kochanie" = "Nie ciulej franco"
• "Deja vu" = "Jo żech to już kajś widzioł"
• "Mission impossible" = "Szwagier, to je ciynżko sprawa"
• "Zapach kobiety" = "Jak wonio baba"
• "Silent Hill" = "Sosnowiec"
• "Batman" = "Chop - Luftmysza"
• "Leon zawodowiec" = "Lyjo fachman"
• "W pustyni i w puszczy" = "W piochu a w krzokach"
• "Hobbit: niezwykła podróż" = "Utopek: dupno rajza"
• "Tramwaj zwany pożądaniem" = "Rozochocona bana"
• "Dobry, zły i brzydki" = "Tyn gryfny, tyn buc, tyn szpetny"
• "Potwory i spółka" = "Beboki i kamraty"
• "Gdzie jest Nemo" = "Kaj je ta ryba"
• "Sala samobójców" = "Izba zdechloków"
• "Dirty dancing" = "Bych cie broł"
• "Wzgórza mają oczy" = "Hołdy majom ślypia"
• "Borat: Podpatrzone w Ameryce, aby Kazachstan rósł w siłę, a ludzie żyli dostatniej" = "Gorol: wejrzane za rzykom, coby we Sosnowcu szło gruba otworzyć i porzondnym karlusem łostać"
• "Jestem Bogiem" = "Jo żech je Pónboczek"
• "Czas Apokalipsy" = "Geburstag u tyściowyj"
• "Iron Man" = "Chop Żelazko"
• "Sami swoi" = "Żodnych goroli"
• "Głupi i głupszy" = "Pofyrtany i fest pofyrtany"
• "Szczęki" = "Gybis"
• "Efekt motyla" = "Efekt szmaterloka"
• "Droga przez piekło" = "Raiza bez Sosnowiec"
• "Uciec, ale dokąd?" = "Pitać, yno kaj?"
• "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?" = "Skocz mi na pukel, jak mje chycisz"
• "Sin City" = "Sosnowiec"
• "Kac Vegas" = "Fest my sie fczor nadżistali"
• "Jestem na tak" = "Jo je na ja"
• "Szpital na peryferiach" = "Lazaret na zadupiu"
• "Coś" = "Wichajster"
• "Szybcy i wściekli" = "Gibcy i wnerwyni"
• "Naga broń" = "Nago flinta"
• "Kot w butach" = "Ciciuś w trepach"
• "W samo południe" = "Gynał ło dwanosty"
• "Pianista" = "Klawimajster"
• "Chłopaki nie płaczą" = "Karlusy nie ślimtajom"
• "Nietykalni" = "Ino nos niy macej"
• "Psy" = "Fafiki"
• "Wróg publiczny" = "Gorol"
• "Człowiek, który gapił się na kozy" = "Chop, kery sie dziwoł na cigi"
• "Hair" = "Kudliska"
• "Człowiek z księżyca" = "Chop z miesiączka"

Pierwszy kryminał w gwarze śląskiej "Komisorz Hanusik": YouTube: Komisorz Hanusik i Warszawiok (scenariusz).
Książka do nabycia w SilesiaProgress. Ukazało się już 6 części tego rewelacyjnego kryminału.

YouTube: Rodzina Adamskich
YouTube: Rajzyntasza
YiuTube: Młodzi i Moralni - Trylogia Mafijna>
Kurs śląskiej godki
Co nieco o gwarze śląskiej + słowniki:
Gryfnie - świetny serwis w gwarze śląskiej
Charakterystyka gwary i słownik
Godka - śląskie szlagiery na żywo
Godka - bery i bojki, śląskie bajery na żywo
Godka - wice po ślonsku na żywo
Godka - słownik śląski
Podręczny słownik gwary śląskiej
Aktalizowany słowniczek gwarowy śląsko-polski
Virtuální slovník PO NASZIMU => horalsko-slezské nářečí pouzívané na trojmezí CZ-PL-SK
Najlepsze książki o Śląsku - Marek Szołtysek. Polecam szczególnie: Godki śląskie fest ucieszne, Bojki śląskie, Rozmówki śląskie - podręcznik do nauki śląskiej godki, Ilustrowany słownik gwary śląskiej.
Polecam również lekturę śląskich wiców zebranych przez prof. Dorotę Simonides i wydanych pod tytułem:
Bery śmieszne i ucieszne - fragmenty (...)

Przysłowia śląskie

Przykładowe plakaty - ładnie wydrukowane do nabycia w serwisie gryfnie.com:

Z powrotem do strony o językach